หายป่วยโควิด-19 แล้ว แต่ก็เหมือนยังไม่หายดี หรือบางคนอาจกลับไปใช้ชีวิตตามปกติไม่ได้เหมือนเดิม ซึ่งมีที่อาจคล้ายๆกัน หรือแตกต่างกันไป เช่น อาจรู้สึกเหนื่อยง่ายขึ้น รู้สึกหายใจไม่อิ่ม ฯลฯ ซึ่งอาการเหล่าเองที่เป็นผลกระทบมาจากการได้รับเชื้อโควิด ที่เราเรียกกันว่า ภาวะลองโควิด ภาษาอังกฤษ Long Covid ที่พบถึง 30% ในไทยแล้วตอนนี้ 

ลองโควิดคืออะไร?

Post Covid Syndrome หรือ Long COVID คืออาการที่หลงเหลือหลังติดเชื้อโควิด-19 ในระยะยาว เนื่องจากในขณะที่ป่วยโควิด-19 ร่างกายมีการสร้างแอนติบอดี้บางอย่างขึ้นมา ไปจับกับโปรตีนเซลล์ของอวัยวะบางส่วนในร่างกาย และอาจไปทำลายอวัยวะส่วนต่างๆ 

อาการ Long Covid

ผู้ที่เป็นลองโควิดอาการเจ็บป่วยจะไม่มีลักษณะตายตัว แต่ละบุคคลอาจมีอาการที่เหมือนหรือต่างกัน ซึ่งอาการของ Long Covid สามารถเกิดขึ้นได้ทั่วร่างกาย ตั้งแต่ระบบหายใจ ระบบประสาท ระบบทางเดินอาหาร,หัวใจ และหลอดเลือด ส่งผลกระทบต่อผู้ที่หายป่วยบางรายยังไม่สามารถกลับไปใช้ชีวิตได้อย่างปกติ ซึ่งมีโอกาสเกิดขึ้นได้ 10-50% จากจำนวนผู้ติดเชื้อโควิด-19 ที่รักษาหายแล้ว ตั้งแต่ 4 -12 สัปดาห์ แต่ในบางประเทศก็อยู่ในช่วง 6-10 เดือนก็ยังสามารถที่จะเจออาการ Long Covid ซึ่งอาการหลงเหลือหลังติดเชื้อโควิดที่ว่านี้ สามารถแบ่งตามอาการที่เกิดขึ้นได้เป็น 3 กลุ่ม 

1.อาการเบื้องต้นที่พบได้บ่อยของภาวะลองโควิด 

ไอ ปวดศีรษะ เหนื่อยง่าย รู้สึกเหมือนจะเป็นไข้ตลอดเวลา อ่อนเพลียเรื้อรัง ใจสั่น หายใจไม่อิ่ม แน่นหน้าอก ท้องร่วง มีปัญหากับการนอนหลับ ปวดตามข้อ วิตกกังวล มีภาวะซึมเศร้า 

• อาการทางกาย ของลองโควิด นอนไม่หลับ ปวดศีรษะ มึนงง มีไข้ เจ็บคอ ไอ จมูกไม่ได้กลิ่น ลิ้นไม่รู้รส หรือประสาทสัมผัสรสและกลิ่นลดลง แสบตา คันตา น้ำตาไหล สมองล้า เจ็บหน้าอก หายใจไม่อิ่ม ปวดข้อหรือกล้ามเนื้อ เหนื่อยง่ายขึ้น ท้องเสีย เนื่องจากภูมิคุ้มกันของร่างกายลดลง 
• อาการทางจิตใจ เช่น วิตกกังวล สมาธิสั้นลง หรืออาจมีอาการซึมเศร้าร่วมด้วย ลองโควิดรักษาด้วยการพบแพทย์เพื่อหาสาเหตุที่แท้จริง และต้องทำการรักษาอย่างต่อเนื่อง 

2.ภาวะแทรกซ้อนของโควิด-19 ที่อาจเกิดขึ้นได้มีดังนี้  

• ภาวะลิ่มเลือดอุดตัน 
• ไตวายเฉียบพลัน 
• ตับอักเสบเฉียบพลัน
• ติดเชื้อในกระแสเลือด
• มีปัญหาระบบหัวใจและหลอดเลือด
• ภาวะแทรกซ้อนทางระบบประสาท 

3.ผลข้างเคียงจากการรักษาโควิด-19 

• กล้ามเนื้ออ่อนแรง 
• มีภาวะเครียดรุนแรง หรือโรคเครียดหลังผ่านเหตุการณ์ร้ายแรง (PTSD) 

กลุ่มเสี่ยงที่อาจพบอาการลองโควิดได้ง่าย 

• ผู้สูงอายุ 
• ผู้ที่มีโรคประจำตัว 
• ผู้มีระบบภูมิคุ้มกันต่ำ
• ผู้ที่มีภาวะอ้วน 
• ผู้ป่วยโควิด-19 ที่มีอาการรุนแรง เมื่อรักษาหาย จะมีความเสี่ยงในการเป็นลองโควิดมากกว่ากลุ่มติดเชื้อไม่มีอาการ 

สาเหตุของอาการ Long Covid

ผู้เชี่ยวชาญทางการแพทย์ก็ยังไม่สามารถที่จะเข้าใจได้มากนัก ถึงสาเหตุอาการลองโควิด แต่เข้าใจว่าเกิดจากภาวะ Inflammation หรือ การอักเสบ ซึ่งเป็นระบบของร่างกายสร้างขึ้น เพื่อป้องกันสิ่งแปลกปลอม และตอบสนองต่อสิ่งที่จะทำให้เซลล์หรือเนื้อเยื่อของร่างกายได้รับบาดเจ็บ กระบวนการอักเสบนี้จะกำจัดสิ่งแปลกปลอมหรือเชื้อโรคออกไป และยังกำจัดเซลล์ที่บาดเจ็บหรือเซลล์ตาย ดังนั้นกระบวนการอักเสบจึงสำคัญต่อการป้องกันสิ่งแปลกปลอม และให้ร่างกายได้มีการซ่อมแซม แต่ถ้ามีการอักเสบมากเกินไป หรือมีอาการอักเสบเรื้อรังเป็นระยะเวลานาน จะส่งผลต่อการทำงานของเนื้อเยื่อผิดปกติได้เช่นกัน  

ภาวะลองโควิดกับแพทย์แผนไทย 

ทฤษฎีของแพทย์แผนไทยได้ระบุว่า เมื่อร่างกายคนเราได้รับเชื้อโควิด-19 เข้าไปแล้ว จะไปเพิ่มความร้อนให้กับร่างกาย และเมื่อความร้อนมากขึ้นเรื่อยๆ ก็จะส่งผลต่อระบบความชื้นในร่างกาย ทำให้มีอาการไข้ ตัวร้อน เจ็บคอ เพราะร่างกายสูญเสียน้ำ และเต็มไปด้วยความร้อนที่เกิดจากเชื้อโควิดนั่นเอง 

สำหรับผู้ป่วยโควิดที่ทำการรักษาหายแล้ว และอาจมีอาการลองโควิด หรือวิตกว่าตนจะเสี่ยงต่อการมีอาการลองโควิด ต้องการดูแลสุขภาพตนเอง พร้อมกับการรักษาด้วยแพทย์ทางเลือก หรือทานสมุนไพรควบคู่ไปด้วย เราก็ได้นำรายชื่อของสมุนไพรไทย ที่ได้รับการยืนยันว่าไม่เป็นอันตราย และสามารถช่วยอาการที่อาจมีได้หลังจากทำการรักษาโควิด-19 แล้ว มีอะไรบ้างไปดูกันเลย 

ตำรับยาสมุนไพรที่บรรจุลงบัญชียาหลักแห่งชาติที่ใช้บำบัดอาการลองโควิด ซึ่งมีดังนี้

• ฟ้าทะลายโจร : ช่วยลดไข้ ต้านการอักเสบ 
• ยาห้าราก (เบญจโลกวิเชียร) : ลดไข้ กระทุ้งพิษไข้ (ทำให้พิษไข้ออกจากร่างกาย)
• ประสะจันทน์แดง : แก้ไข้ แก้ร้อนใน แก้กระหายน้ำ 
• จันทลีลา : บรรเทาอาการไข้ ตัวร้อน ไข้เปลี่ยนฤดู
• ตรีผลา : บรรเทาอาการไอ ขับเสมหะ ปรับสมดุลธาตุ 
• ยาหอมนวโกฐ : แก้คลื่นไส้ วิงเวียน อาเจียน อ่อนเพลีย เบื่ออาหาร ท้องอืดท้องเฟ้อ 
• ยาแก้ไอมะขามป้อม : ขับเสมหะ บรรเทาอาการไอ 
• ยาปะสะมะแว้ง : บรรเทาอาการไอ ลดอาการเจ็บคอ ขับเสมหะ
• ยาแก้ลมแก้เส้น : แก้อาการปวดข้อ ปวดกล้ามเนื้อ แน่นหน้าอก จุมเสียดท้อง 
• ยาศุขไสยาสน์ : แก้อาการนอนไม่หลับ อ่อนเพลีย อารมณ์แปรปรวน 
• น้ำมันกัญชา (ตำรับหมอเดชา) : แก้ปวดศีรษะ นอนไม่หลับ ช่วยเจริญอาหาร 

รักษาลองโควิดหายไหมหรือจะกลับมาเป็นปกติได้ไหม 

อาการลองโควิดอาจจะส่งผลระยะยาว หรืออาจจะสามารถกลับมาเป็นปกติได้เกือบ 100% หากทำการรักษาหรือดูแลสุขภาพตนเองดีๆ ก็สามารถหายได้เอง แต่ถ้ามีอาการยาวนานกว่า 2 เดือนขึ้นไป ควรรีบทำการพบแพทย์ เพื่อตรวจเช็คอาการและรักษาได้ถูกต้องตามอาการ เนื่องจากเป็นโรคอุบัติใหม่ ที่อาการของโรคยังไม่เสถียรแน่ชัด โดยแพทย์จะมีการพิจารณาอาการต่างๆ ซึ่งแบ่งออกได้ดังต่อไปนี้ 

1.อาการที่เกิดจากการนอนโรงพยาบาลเป็นระยะเวลานาน เช่น อาการแผลกดทับ ติดเตียง ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อตามอวัยวะต่างๆ จิตตก ซึมเศร้า 

2.อาการที่เกิดจากผลข้างเคียงของยารักษาโควิด-19  ยารักษาโรคโควิดส่วนใหญ่จะไม่พบผลข้างเคียงในระยะยาว แต่ก็มีความเป็นไปได้กับยาที่รักษาอาการข้างเคียงอื่นๆ ระหว่างที่รักษาโรคโควิด เช่น กลุ่มยาเสตียรอยด์ ซึ่งอาการที่อาจพบได้ เช่น กรดไหลย้อน แสบกระเพาะ มีอาการทางเบาหวาน หรือค่าน้ำตาลไม่คงที่ เป็นต้น 

3.อาการที่เกิดจากผลแทรกซ้อนของโควิด-19 ซึ่งอาจจะเกิดขึ้นได้ในช่วงระยะ 1 – 1½ เดือน โดยแบ่งออกเป็น 3 กลุ่มด้วยกัน ได้แก่ 

• กลุ่มที่มีอาการต่อเนื่อง ตรวจแล้วแต่ไม่พบความผิดปกติ  เช่น หอบ เหนื่อย เพลีย รู้สึกเหมือนร่างกายไม่ปกติเท่าที่ควร โดยจะรักษาตามอาการ และให้ร่างกายปรับและฟื้นตัวเอง 
• กลุ่มที่มีอาการต่อเนื่อง ตรวจแล้วพบความผิดปกติ เช่น พบความผิดปกติที่ปอด มีผังผืดในปอด ภาวะติดเชื้อ หัวใจและหลอดเลือดผิดปกติ ภาวะลิ่มเลือดอุดตัน หรืออวัยวะสำคัญมีการอักเสบ ฯลฯ จะต้องทำการรักษาภายใต้การดูแลของแพทย์
• กลุ่มที่ไม่มีอาการ แต่ตรวจพบอาการผิดปกติที่ปอด จะรักษาภายใต้การดูแลของแพทย์ 

การรักษาลองโควิดที่ดีที่สุด คือการดูแลสุขภาพตนเองอย่างต่อเนื่องและให้มากที่สุด คอยสังเกตอาการ หากพบความผิดปกติของร่างกายจะได้พบแพทย์และรักษาได้ทันท่วงที อย่าวิตกกังวลจนเกินไป เพราะจะส่งผลต่อภูมิคุ้มกันภายในร่างกาย และปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์อย่างเคร่งครัด ร่างกายก็จะค่อยๆฟื้นฟูกลับมาดีขึ้นจนหายเป็นปกติในที่สุด