“แมว” ได้ชื่อว่าเป็นสัตว์รักความสะอาด รักสวยรักงาม เลียขนตกแต่งขนทั้งวัน แต่ถึงอย่างนั้น แมว ก็มีต่อม ๆ หนึ่ง ที่ปล่อยกลิ่นเหม็น จนบางทีทาสอย่างเราๆ ไม่อยากจะเชื่อ ว่าบอสใหญ่อย่างน้องแมวของเรา จะเหม็นได้ขนาดนี้ (OMG!) 

ต่อมเหม็นแมวคืออะไร 

เพราะต่อมที่ปล่อยกลิ่นเหม็นที่ว่านี้ ก็คือ “ต่อมก้น” (Anal gland)  หรือทาสแมวทาสหมาหลายคนเรียก ต่อมเหม็น นั่นเอง โดยต่อมนี้จะอยู่บริเวณข้างรูก้นน้องแมวน้องหมา ซึ่งต่อมก้นของน้องแมวจะมีขนาดเท่าเมล็ดถั่ว 2 ต่อมข้างๆ รูก้น โดยต่อมก้นจะทำหน้าที่สร้างสารคัดหลั่ง ซึ่งเป็นสารชนิดหนึ่ง ที่เป็นกลิ่นเฉพาะตัวของน้องหมาน้องแมวตัวนั้น และเมื่อน้องแมวอึ จะมีการเคลื่อนไหวของลำไส้ ต่อมก้นจะปล่อยของเหลวออกมาและติดไปกับอึของน้องแมว ทำให้อึของน้องแมวมีกลิ่นเฉพาะตัว เป็นการแสดงอาณาเขต หรือการทำแลนด์มาร์คอีกแบบหนึ่ง เพื่อสื่อสารต่อแมวตัวอื่นๆ ว่านี่ อึฉัน แถวนี้ฉันคุม! 

ต่อมก้นนอกจากจะทำหน้าที่ปล่อยกลิ่น แสดงความเป็นเจ้าของอึแล้ว เวลาที่น้องแมวตื่นเต้น ตกใจ กลัว หรือรู้สึกไม่ปลอดภัย ต่อมก้นก็จะปล่อยกลิ่นที่ว่านี้ออกมา คล้าย ๆ กับตัวสกั๊งค์เลยล่ะ และนอกจากจะมีการปล่อยกลิ่นติดไปกับอึ เพื่อแสดงอาณาเขตแล้ว กลิ่นยังคงติดอยู่ที่ขน รอบๆบริเวณก้นด้วย แต่กลิ่นจะจางหายไปเอง เมื่อผ่านพ้นไปในเวลา 2-3 ชั่วโมง 

จำเป็นต้องบีบต่อมก้นน้องแมวไหม

ต่อมเหม็นแมวคืออีกอวัยวะที่สำคัญของน้องแมว เพราะหากต่อมเกิดการอักเสบ ที่อาจเกิดได้หลายสาเหตุ เช่น การอุดตันของท่อ การติดเชื้อ อายุ เพศ อาหาร หรือแม้แต่แต่การเกิดเนื้องอก และมะเร็ง ก็อาจเกี่ยวโยงกับต่อมก้นนี้ได้ สำหรับการดูแลต่อมเหม็นน้องแมวที่มีสุขภาพปกติ ไม่ได้มีปัญหาหรืออาการอักเสบใดๆ ไม่จำเป็นต้องบีบต่อมก้น แต่เพียงแค่นำสำลีชุบน้ำอุ่น เช็ดก้นน้องแมวบ่อยๆ นอกจากจะช่วยทำความสะอาดให้น้องแล้ว ยังเป็นเหมือนการนวดให้สบายด้วย แต่ถ้ากรณีน้องแมวมีปัญหา ไม่สามารถขับต่อมข้างก้นออกมาได้เอง ทาสอย่างเรา ๆ ก็จำเป็นต้องคอยบีบต่อมเหม็นแมว เพราะหากปล่อยทิ้งให้มีการสะสมนานๆ อาจทำให้น้องแมวเสี่ยงเป็นต่อมข้างก้นอักเสบได้ ซึ่งส่วนใหญ่น้องแมวที่เลี้ยงระบบปิดมักจะเจอปัญหานี้ได้บ่อยกว่าที่เลี้ยงระบบเปิด 

ต่อมเหม็นแมวบวม อักเสบ

หากน้องแมวปล่อยกลิ่นเหม็นมากกว่าปกติ หรือ น้องแมวมีน้ำเหม็นๆออกมาตลอดเวลา หรือมีลักษณะเป็นน้ำหนองปนเลือด ไถก้นกับพื้น มีอาการท้องผูก ซึม มีไข้ อาจมีไตแข็งข้างต่อมก้น บวมแดง และถ้ามีการอุดตันเป็นเวลานาน อาจทำให้ต่อข้างก้นแตกปะทุออกมาทางผิวหนังข้างก้น ซึ่งอาการเหล่านี้อาจบ่งบอกถึงภาวะต่อมเหม็นแมวอักเสบ ที่ไม่ควรปล่อยปละละเลย 

ต่อมเหม็นอักเสบ รักษาด้วยการบีบจริงหรือ

การรักษาต่อมเหม็นอักเสบในน้องแมวจะขึ้นอยู่กับอาการ หากอาการไม่รุนแรง อาจช่วยด้วยการบีบเอาของเหลว เลือด และ หนองที่อยู่ในภายในต่อมข้างก้นออก และให้ยาลดอักเสบที่ตามสัตว์แพทย์สั่งจัด เพื่อป้องกันการติดเชื้อ ส่วนกรณีที่ต่อมก้นอักเสบจนฝีแตกออกมาตรงบริเวณผิวภายนอก สัตว์แพทย์จะให้ยาลดอักเสบ และยาปฏิชีวนะ และจะต้องล้างทำความสะอาดแผลทุกวัน จนกว่าแผลจะหายเป็นปกติ แต่ถ้าหากการรักษาไม่สามารถหายได้ด้วยการให้ยา สัตว์แพทย์อาจจะต้องทำการผ่าตัด เพื่อนำต่อมข้างก้นออก 

ผู้เชี่ยวชาญด้านสัตว์เลี้ยง อย่างน้องหมาน้องแมว ได้แนะนำวิธีบีบต่อมเหม็นแมว ต่อมเหม็นสุนัข สามารถทำได้เองง่ายๆ 

• ยกหางน้องแมว น้องหมาขึ้นให้พ้นรัศมีที่จะบังสายตา หรือกีดขวางขณะที่เราทำการบีบ
• ใช้นิ้วชี้และนิ้วโป้งค่อยๆกดลง บริเวณด้านข้างของรูก้นน้องแมวเบาๆ กดขึ้น-ลง เบาๆ เพื่อให้น้ำหนอง หรือสิ่งที่คั่งค้างภายในท่อออกมา 
• ใช้กระดาษทิชชู่หรือผ้านิ่มๆ ชุบน้ำบิดหมาด เช็ดทำความสะอาด 
• หากทำตอนอาบน้ำจะดีมาก เพราะจะได้ใช้น้ำล้างทำความสะอาดได้เกลี้ยงกว่า

การช่วยบีบต่อมเหม็นแมว ต่อมเหม็นหมา จะช่วยลดกลิ่นคาว และช่วยให้สิ่งที่คั่งค้างในท่อได้ระบายออก ลดการอุดตัน ควรทำด้วยแรงเบามือที่สุด เพื่อไม่ให้น้องแมวตื่นตกใจกลัวและรู้สึกเจ็บ จนฝังใจและเครียดทุกครั้งที่ต้องโดนบีบต่อมก้น ทำให้สภาพจิตใจน้องเสียและอาจป่วยได้ ดังนั้นอาจใช้เพียงสำลีชุบน้ำอุ่นเช็ด สลับกับการบีบต่อมก้นเป็นบางครั้งก็เพียงพอ สำหรับในน้องแมวที่มีสุขภาพปกติ แต่ถ้าเป็นกรณีที่น้องแมวป่วย มีอาการของต่อมก้นอักเสบ ต้องรีบพาไปพบสัตว์แพทย์และดูแลรักษาอย่างถูกต้องตามที่แพทย์สั่ง เพื่อให้น้องแมวไม่มีอาการแทรกซ้อน และมีสุขภาพดี อยู่เป็นบอสใหญ่ของเราไปนานๆ ไม่รีบชิงหนีกลับไปดาวแมว